Rodzice przed podjęciem decyzji, jakie przedszkole lub szkołę wybrać dla swojej pociechy, stają przed szeregiem pytań. Przeczytaj, na co zwracać uwagę przy wyborze placówki Montessori. Jakie zadać sobie pytanie, żeby być pewnym swojego wyboru?
Założenia metody Montessori są przejrzyste i klarowne. Autorka zostawiła nam w swoich książkach i wykładach instrukcję obsługi. Nie zostawiła natomiast licencji. Jej zamysłem było rozpowszechnianie metody i docieranie do możliwie dużej liczby dzieci. Dziś mamy placówki Montessori na całym świecie. Każda z nich ma prawo być inna. Niektóre placówki oferują pełny, autentyczny program Montessori, inne zaś wykorzystują tylko wybrane elementy, łącząc je z innymi metodami. Dlatego warto wiedzieć, jakie elementy cechują placówki Montessori. Po czym poznać program Montessori?
Curriculum, czyli program Montessori. Przede wszystkim Montessori, to nie tylko metoda, lecz integralny program. Moja trenerka Montessori zwykła mawiać, "Wasze Montessori będzie autentyczne, jeśli zaczyna się wraz z porannym prysznicem." Nie da się, a przynajmniej jest to bardzo trudne, żeby pokochać Montessori tylko w części. Studenci wielokrotnie pytali mnie, czy można wybrać z metody coś, co mi pasuje, a innych elementów nie. Zawsze odpowiadam: Można. Wszystko można, ale nie oczekujmy, że przepis na Montessori nam wyjdzie.
Współpraca środowiska szkoła - dom. Skoro metoda Montessori, to nie tylko program szkolny, najważniejsza jest spójność oddziaływań między środowiskiem domowym dziecka, a tym, co oferuje placówka. Do programu Montessori zapraszane są całe rodziny. Rodzice są systematycznie zapraszani na obserwacje podczas zwyczajnych, codziennych zajęć. Mają okazję brać udział w cyklicznych warsztatach dla rodziców. Są partnerami, współtworzą i budują atmosferę w placówce swoich dzieci.
Program Montessori. Maria Montessori, lekarz, naukowiec, stworzyła metodę, w której zawarła także program. Program jest uniwersalny. Nawiązuje do wiedzy o świecie ożywionym, przyrodniczym, a także do nauki o człowieku, historii, cywilizacjach i kulturze. Pedagogika Montessori jest nazywana pedagogiką do pokoju, a wychowanie do pokoju stanowi myśl przewodnią, centralną programu. Program ułożony jest spiralnie, to znaczy, że w kolejnych etapach nauki nowa wiedza jest rozszerzana na bazie tego, co dziecko w danym temacie już wie.
Program jest ułożony podłóg zasady ogółu do szczegółu. Najpierw dziecko dowiaduje się o pewnej całości, zanim zacznie poznawać drobne szczegóły. Zanim dziecko zacznie poznawać rodzaje liści albo części liścia, najpierw potrzebuje wiedzieć, że liść jest częścią większej części, czyli rośliny. Program dzięki temu jest spójny, przejrzysty i prowadzi dziecko w sposób zrozumiały przez tajniki wiedzy o szerokim świecie.
Środowisko Montessori zapewnia dziecku odpowiednio przygotowane otoczenie, adekwatne do potrzeb wieku rozwojowego dziecka. Jest estetyczne, uporządkowane, przyciągające, inspirujące. Przestronne, ponieważ dzieci potrzebują ruchu i przestrzeni dla siebie. Przestrzeń jest dynamiczna i zmienia się wraz z potrzebami dziecka.
Podczas pracy własnej jest czas na krótką lekcję i pracę z materiałem rozwojowym. Materiał Montessori, to materialny aspekt bogato wyposażonego otoczenie, które jest ukierunkowane na zaspokajanie potrzeb dziecka. Materiały na półkach, to w dużym skrócie program Montessori. Otoczenie odpowiada na potrzeby rozwojowe dzieci. Jest zorganizowane w taki sposób, że dzieci mogą być samodzielne, mogą samostanowić, decydować, a pomoc dorosłego pozostaje „ograniczona”.
Praca własna. Założeniem jest samodzielne odkrywanie świata poprzez używanie, manipulowanie materiałem. Materiał powinien być estetyczny, ciekawy, zachęcający do używania. W programie materiał jest ułożony tak, żeby prowadzić dziecko od zadania łatwego do najtrudniejszego.
W środowisku Montessori obowiązuje zasada ograniczonej wolności. Wolności, której drugą stroną medalu staje się odpowiedzialność i samodyscyplina. Wiem, może wydać się górnolotne. Nic bardziej mylnego. To założenie odnosi się do każdej aktywności i działania dziecka. Dziecko ma prawo do każdego działania, które jest akceptowane przez społeczność, jak również z zgodzie z etapem rozwoju, w jakim się obecnie znajduje dziecko.
W klasie dzieci mają swobodę ruchu i wyboru aktywności, pracy, odpoczynku, czy zabawy, ale wolność dziecka kończy się tam, gdzie ingeruje ona lub ogranicza wolność drugiej osoby.
Dzieci pracują z materiałem edukacyjnym, dzięki temu uczą się przez działanie w swoim otoczeniu. Potrzebują konkretnych pomocy, które pomagają rozumieć i wyobrazić sobie abstrakt. Każde dziecko będąc na innym etapie rozwoju ma dostęp do takich materiałów,które je ciekawią i są odpowiednie. Nie ma porównywania, ale jest wzajemna pomoc. Dzieci podejmują działanie spontanicznie, co wynika w ich naturalnej potrzeby pracy i odkrywania.
W środowisku Montessori rozwija się na wewnętrzną motywacja, zamiast stosowania kar i nagród. Motywacja i zaciekawienie są siłą napędową uczenia się. Dzieci mają wolny wybór pracy, którą rozwijają temat, nad którym pracują. Nauczyciel poprzez systematyczne planowanie lekcji/prezentacji kieruje procesem nauczania dziecka.
Indywidualny tok nauki. Indywidualizacja nauczania, to pierwsze zagadnienie, szczegółowo omówione w najważniejszych dokumentach stanowiących o prawie oświatowym w Polsce. Klasy wyposażone są w kompletny zestaw podstawowego materiału , czyli zestaw pomocy, odpowiedni do programu na danym etapie nauki i rozwoju dzieci. Nie ma natomiast zabawek, ani przedmiotów, które są niezgodne z celami i programem. Dzieci i uczniowie uczą się poprzez działanie w przygotowanym otoczeniu. Potrzebują materiałów, żeby móc zrozumieć otaczający je świat i abstrakcyjne, trudne zagadnienia. Dzieci działają spontanicznie, ponieważ taka jest ich natura. Przez ciekawość, działanie i własną aktywność uczą się skuteczniej. Uczą się czytać, bo są zainteresowane. Czytają to, co je interesuje. Dzieci rozpoczynają pracę i zajmują się nią tak długo, aż nie posiądą kompetencji, która jest im potrzebna, żeby funkcjonować w swoim środowisku. Rozwijają wiedzę, samodzielnie wybierając aktywność, kierowane naturalną potrzebą bycia członkiem grupy i bycia kompetentnym.
Indywidualizacja nauczania. Aspekt rozwoju społeczno-emocjonalnego dziecka również został zaopiekowany. Kiedy w wieku przedszkolnym dziecko w dużej mierze potrzebuje dorosłego, lekcje odbywają się w relacji 1:1, a dziecko wybiera pracę samodzielną. Kiedy w rozwoju dziecka znaczącą rolę odgrywa grupa rówieśnicza, lekcje odbywają się w małej, kilkuosobowej grupie, a dzieci pracują w parach lub małych grupach, blisko siebie.
Grupy mieszane rocznikowo. Klasy są zawsze mieszane wiekowo. Taki model odzwierciedla społeczeństwo i naturalne grupy społeczne, jak rodzina, grupa przyjaciół, zespoły w pracy. Dzieje się tak również ze względy na potrzeby rozwoju społeczno-emocjolnalnego dziecka. Dzieci w pierwszym roku jest najmłodsze z grupy. Dołącza do grupy, którą potrzebuje poznać. Pomoc i przykład płynący od dzieci starszych powoduje, że dziecko najmłodsze uczy się przez naśladowanie, a jego potrzeby są zaopiekowane. W kolejnym roku dziecko wciąż uczy się od starszych, rozwija siebie w nowej roli społecznej, jaka jest bycie starszym kolegą. Dzieci naturalnie prezentują swoje zdolności i doświadczenia sobie nawzajem, w ten sposób efektywnie się ucząc, z korzyścią dla obu stron. W ostatnim roku jest już dojrzały w byciu przewodnikiem dla młodszych, uczy się bycia potrzebnym, uważnym na potrzeby innych, ważnym. Niezwykle ważne doświadczenie w rozwoju dziecka. A już w kolejnym roku czeka na dziecko kolejne wyzwanie. Poradzenie sobie w starszej grupie, sprostanie trudniejszym wyzwaniom, większej samodzielności i odpowiedzialności. I znowu przychodzi z pomocą grupa rówieśnicza i starsi koledzy, których dziecko może naśladować, czerpać z ich pomocy i doświadczenia, a przez to spokojnie i wolno dorastać do wyzwań.
Nigdy nie ma bowiem tak, że wszyscy jesteśmy tacy sami. Każdy człowiek (celowo nie użyłam sformułowania dziecko) jest inny, rozwija się w innym, ma własny potencjał, mocne i słabe strony. Dzięki temu, że w jednej klasie są dzieci z jednego rocznika, nie ma mowy o porównywaniu. Dziecko nigdy nie jest najsłabsze, ani najwolniejsze z grupy. Dziecko rozwija się i uczy w swoim własnym tempie. Jest sobą, pozostając przy tym najlepsza wersja samego siebie tu i teraz. Skoro trzy roczniki w klasie, a klasy są odzwierciedleniem społeczeństwa, to oznacza, że w każdym roczniku są dziewczynki chłopcy. W każdej z grupie każdego rocznika powinno być tyle dzieci, żeby każde dziecko mogło odnaleźć swoją bratnią duszę, a co za tym idzie rozwijać się społecznie.
Kolejnym założeniem jest współdziałanie zamiast rywalizacji. W klasie Montessori stawi się na wspieranie i kooperacje, a nie na wytykanie błędów, wygranych - przegranych, lepszych - gorszych. To bardzo ważne, żeby potrafić współpracować, wykorzystywać mocne strony różnych osób, przekłuwając je na wspólny sukces, co jest niezwykle trudne. Rodzimy się, zanurzeni w pierwotnym egocentryźmie, który pozwala nam przetrwać. Dzisiejszy i jutrzejszy świat, na przykład świat coraz bardziej rozwijających się turkusowych firm, szuka ludzi potrafiących pracować w zespole.
Dziecko nie uczy się dla ocen. Informacja zwrotna i samokontrola zamiast podkreślania błędów i oceny sumującej. Wewnętrzna motywacja, którą można rozwinąć przy braku kar i nagród, jest główną siłą napędową i jest w dziecku. Aktywność podejmowana przez dziecko z jego własnego wyboru jest dla niego nagrodą samą w sobie. Dziecko pracuje po to, żeby uzyskać symboliczną gratyfikacje, lecz działa w celu podnoszenia swoich kompetencji, zaspokojenia ciekawości, a w wyższych klasach szkolnych dodatkowo, żeby przechodzić jednego poziomu na kolejny. Jeśli nie zrozumiem, czym jest ułamek, nie będę potrafił go skrócić. Od samego początku dziecko wie, po co nabywa pewna wiedzę i umiejętność. Przez to rozumie, w jakim celu czegoś się uczy.
Wróćmy zatem na moment do programu. Placówki Montessori oferują całodzienny program Montessori i realizują go w trakcie dwóch okresów w ciągu dnia, których centralnym punktem jest praca własna. Praca własna jest długim, bo trzygodzinnym, nieprzerwanym okresem czasu, w którym dzieje się autentyczne życie grupy społecznej, jaką jest klasa przedszkolna, czy szkolna. Wówczas mają miejsce lekcje i samodzielna praca dziecka. lew grupie przedszkolnej, to indywidualne spotkania nauczyciela z dzieckiem, a w klasie szkolnej, są to spotkania w małych, kilkuosobowych grupkach. O pracy własnej i lekcjach w grupie przedszkolnej i szkolnej opowiem szczegółowo w innym miejscu, tutaj zaledwie sygnalizuję ów ważny moment. Nieprzerwana, to znaczy, że nie w trakcie jej trwania nikt nie przerywa cyklu innymi aktywnościami typu taniec, rytmika, judo, gimnastyka. Dziecku potrzebny jest długi okres czasu, mogło ono wybrać pracę dla siebie lub odebrać lekcję, a po niej spokojnie, w koncentracji podjąć pracę własną. Lekcja w zależności od wieku i etapu rozwoju dziecka trwa od kilku minut do 20, maksymalnie 30 minut. lekcja jest skoncentrowana tylko na tym, co w lekcji istotne. Nie przerywa tej aktywności sprawdzanie listy obecności, sprawdzanie prac domowych ani inne porządkowe czynności. Podczas nieprzerwanej pracy własnej dziecko ma odpowiednio czasu na to, żeby skupić się na zadaniach, które ma wykonać. W tym czasie może skonsultować się z rówieśnikiem lub nauczyciele, jeśli potrzebuje pomocy lub jest poproszone o pomoc. Dziecko potrzebuje wystarczająco dużo czasu, żeby wykonane przez siebie zadania sprawdzić i rozliczyć zadania. To dzięki pracy własnej, a nie lekcji, dziecko osiąga kolejne kompetencje w dochodzeniu do samodzielności w organizowaniu swojego czasu i uczenia się. W klasie Montessori dziecko uczy się planować swoją pracę i uczy się uczyć samodzielnie.
Program Montessori trwa znacznie dłużej, niż nauka w szkole konwencjonalnej. W trakcie trwania programu Montessori dziecko odbiera lekcje, ma czas na relacje rówieśnicze, potrzebuje czasu na przygotowanie i zjedzenie posiłku, a także na pracę własną, która odpowiednio ma taki sam cel, co praca domowa w warunkach nauki w szkole konwencjonalnej. Czyli trenowanie nowych umiejętności. W palcówkach Montessori nie ma typowych prac domowych. Dzieci szkolne mają zadania do wykonania w domu, takie, jak codzienne czytanie, powtórzenie omawianych treści. A paradoksalnie dzieci chcą i lubią pracować nad rozmaitymi projektami w domu z własnej woli. Jest to wynik tego, że nie są przeciążone , a projekty nad którymi pracują je pochłaniają je i ciekawią.
Duchowość i religijność w Montessori. Wielu rodziców zadaje pytanie, czy metoda Montessori jest powiązana z wyznaniem, czy religijnością. Otóż Maria Montessori postrzegała dziecko, człowieka, jako jednostkę integralną. Przy podejściu holistycznym nie sposób traktować człowieka w oderwaniu od jego naturalnej potrzeby duchowości. Człowiek duchowość ma wbudowaną w swoją konstrukcję. Od zarania dziejów człowiek poszukiwał odpowiedzi na pytanie kim jest. Zastanawiał się nad bytem najwyższym i sensem egzystencjonalnym. W różnych kulturach swoje potrzeby realizował poprzez religie i wierzenia. Montessori była zanurzona w z filozofii chrześcijańskiej. Podczas drugiej wojny światowej była internowana i przebywała w Indiach. W jej metodzie sporo odnajdziemy sporo elementów, zaczerpniętych z filozofii religii wschodu, jak lekcje ciszy, rozwijanie uważności, koncentracji i medytacji. Odpowiadając na pytania rodziców o religijność w metodzie Montessori, otóż placówki Montessori mogą być placówkami wyznaniowymi, mogą być też świeckie. W Rzymie za sprawą rzymskiej biblistki Sofie Cavaletti powstał program wychowania religijnego w duchu Montessori i religii rzymsko-katolickiej "Katecheza Dobrego Pasterza."
Na koniec rola i osoba nauczyciela w przygotowanym otoczeniu montessoriańskim. Sama autorka metody powołała na pierwszą nauczycielkę, prostą córkę stróża kamienicy. Osobę bez wykształcenia, lecz z otwartym sercem. Nauczyciel Montessori jest dorosłym, do którego dziecko zawsze może się zwrócić, jeśli tego potrzebuje. Nauczyciel nieustannie obserwuje dzieci, poznając ich potrzeby, a w odpowiedzi organizuje otoczenie, tworząc do rozwoju i nauki optymalne warunki. Nauczyciele Montessori kończą specjalistyczne kursy, kończące się dyplomem Montessori. Maria Montessori powołała do życia stowarzyszenie The Association Montessori Internationale podkreślając, jak ważna rola ciąży na nauczycieli i jak ważne jest jego metodyczne i merytoryczne przygotowanie do pracy.
Comments